In december 2023 verscheen Felix Oestreichers 3lingnieuws. Brieven 1937-1943. In dit boek worden 74 van zijn zogenaamde Drillingsberichte in een vertaling van Elbert Besaris voor het eerst ontsloten. Oestreicher schreef deze tweewekelijkse brieven aan familie en vrienden. Hij vertelt hen hoe het gaat met zijn drie dochters, die in 1934 en 1936 in Karlsbad (Tsjechië) waren geboren en in 1938 met hem mee waren gevlucht naar Nederland. Het Joodse gezin kon, toen de nood uiterst hoog was, niet onderduiken. Op 1 november 1943 werden ze, op één ziek kind na, door de bezetters opgepakt en naar Westerbork en Bergen-Belsen gedeporteerd.
Felix Oestreicher kon vanaf dat moment geen brieven meer schrijven. Zonder taal kon hij echter ook niet. Een zakagenda bood uitkomst. Dit werd zijn kampdagboek. In Westerbork, Bergen-Belsen en Tröbitz, het dorp waar hij en zijn vrouw, bevrijd door de Russen, hun laatste levensweken doorbrachten, noteerde hij nauwgezet de dagelijkse gebeurtenissen. Hierin schreef hij ook, met een loep in de hand en in de marge, gedichten. Voordat hij stierf overhandigde hij het dagboek aan zijn beide dochters die, evenals de in Nederland ondergedoken dochter, de holocaust overleefden.
Deze 'kampgedichten' worden nu, onder de titel Naderhand/Nachher en in een bewerkte en herziene vertaling van Ton Naaijkens, wederom in het Nederlands en in het Duits uitgegeven. Ton Naaijkens gaat in een nawoord dieper in op de gedichten en de miserabele omstandigheden waarin ze ontstonden. Het gaat om negentien gedichten waarin het kampleven en de luttele dagen erna op een indringende manier worden opgeroepen.
Helly Oestreicher, een van de drie dochters van Felix Oestreicher, beschrijft in een voorwoord de rol en de betekenis die de zakagenda en de gedichten in haar leven hebben gehad. Beide boeken van haar vader vullen elkaar aan, hoezeer ze ook van elkaar verschillen én het gat dat ze achterlieten, er ook door benadrukt wordt.
Als tweeluik laten beide boeken zien hoe Felix Oestreicher in elke nieuwe situatie gedachten, gevoelens, hoop en vrees in taal probeerde te vangen. Hij zocht naar woorden die het beste bij hem pasten, of zoals Paul Celan het verwoordde: 'Bereikbaar, nabij en onverloren bleef te midden van alle verliezen enkel: de taal.'
Zie ook: 3lingnieuws en Naderhand/Nachher
Foto Maria Austria (1937)
